“楚河汉界”两旁,红黑二色棋子严阵以待,将、士、象、车、马、炮、兵,每一个名字都蕴含着独特的角色与使命。当我们沉浸在这项古老智力游戏的博弈中时,一个有趣的问题或许曾闪过脑海:为什么那个走“田”字、负责护卫主帅的棋子,叫作“象”,而不是我们更熟悉的、指代文官百官之首的“相”?这看似一字之差,背后却牵涉到象棋深厚的历史渊源、军事模拟的本质以及文化符号的演变。今天,就让我们一同探寻这个问题的答案。
![]()
“象”与“相”:一字之差,角色迥异
要理解为什么是“象”而非“相”,我们首先必须厘清这两个字在古代语境下的根本区别。在象棋的棋盘上,每一个棋子都是对古代战争场面的模拟与抽象。
象:这个字的本义,是指一种在古代战场上令人敬畏的巨大生物——大象。在战争史上,战象曾是重要的军事单位,它们体型庞大,冲击力强,是移动的堡垒,象征着力量与守护。将棋子命名为“象”,正是取其作为重型防御力量的象征意义。
相:这个字则指向文官体系,特指辅佐君王、处理政务的高级官员,如宰相、丞相。他们的核心价值在于智慧与谋略,是在朝堂之上运筹帷幄的角色,而非在沙场之上冲锋陷阵。
因此,从角色定位上看,象棋中的这个棋子,其功能是稳固防线、保护“将”或“帅”,这与战象的战场作用高度契合,而与文官“相”的职责相去甚远。棋盘模拟的是战场,而非朝堂。
![]()
历史演变中的名称固化
象棋的起源并非一蹴而就,它经历了漫长的演变过程。其雏形可以追溯到先秦时期,而在宋代,象棋的形制和规则基本定型,我们今天所见的32枚棋子和“楚河汉界”的格局,正是在那时确立的。
在宋代及之前的各种象棋变体中,棋子的名称和走法并不完全统一。然而,当最终规则被固定下来时,“象”这个名称被保留并沿用至今。这并非偶然,而是因为它最准确地反映了该棋子在游戏设计中的核心功能。它是一个强大的防御子力,控制着己方阵地内的关键对角线路,构筑起一道难以逾越的屏障。将其命名为“象”,是对其防御核心地位最直观的诠释。
从棋盘功能看命名的合理性
让我们结合象棋规则来做一个简单的案例分析。在棋盘上,“象”的走法是“田”字,且不能过河。这一限制恰恰强化了它作为本土防御者的身份。它就像一支被部署在国土纵深、负责保卫核心区域的精锐部队,其活动范围被严格限定在己方疆域之内。
相比之下,“士”的走法是“九宫”内的斜线,更像是贴身护卫的禁卫军或参谋。而“相”作为文官,其活动范围理应更广,甚至可以“出使”敌国(过河),但这与“象”的规则完全不符。因此,从游戏设计的逻辑来看,“象”的名称与其走法、功能完美统一,共同构建了一个清晰的军事防御体系。如果称之为“相”,反而会造成角色与功能的逻辑矛盾。
文化认知与现代混淆
那么,为什么现代人会产生“为什么不叫相”的疑问呢?这主要是因为随着时代变迁,“相”作为高级官员的形象深入人心,而“象”的军事色彩则在日常生活中逐渐淡化。人们习惯于从“文武”配对的角度去理解,认为有“将”就应该有“相”辅佐。https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232897241514098
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232898361131204
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232898910584842
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232900622123021
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232903507542044
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232904099201119
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232904686403620
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232905290121219
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232905902489677
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232906493886776
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232907764760673
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232909798998112
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232910423949339
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232911095038078
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232928220643721
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232929222820119
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232929730330932
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232930749546541
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232931269640264
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232931802316918
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232932913807472
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232933459329073
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232934042075247
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232935174799833
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232935774585186
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232936361525371
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232937490055375
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232938051829875
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232939234623522
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232941038174387
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232941625377238
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232942858764482
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232943508881872
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232944133570653
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232945433805066
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232946104893476
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232891516289060
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232892497756251
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232893017587719
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232893537681495
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232894057775135
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232894569480316
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232895094030355
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232895634833496
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232896180355211
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232896717226102
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232897274806327
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232929537654894
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232930569453638
https://weibo.com/ttarticle/p/show?id=2309405232931089547497
![]()
然而,我们必须回到象棋诞生的那个时代背景中去理解。它首先是一部“兵法”,一场“沙盘推演”。棋盘上的每一个元素都优先服务于其军事模拟功能。“象”所代表的,是战场上实实在在的威慑力量,是构成防线不可或缺的基石。 这种命名方式,保留了游戏最原始、最纯粹的军事烙印,也让我们在每一次对弈中,都能感受到古代战争思想的智慧光芒。
特别声明:以上内容(如有图片或视频亦包括在内)为自媒体平台“网易号”用户上传并发布,本平台仅提供信息存储服务。
Notice: The content above (including the pictures and videos if any) is uploaded and posted by a user of NetEase Hao, which is a social media platform and only provides information storage services.